Grensoverschrijdend Erfrecht (NL -DU)
Ontdek de essentiële aspecten van het Nederlandse erfrecht, van wettelijke erfopvolging tot testamentaire regelingen. Leer hoe Europese voorschriften het proces beïnvloeden en krijg inzicht in de rol van notarissen bij nalatenschappen. Deze blogserie is van onschatbare waarde voor iedereen die zijn begrip van het erfrecht wil verdiepen en inzichten wil verkrijgen die zijn afgestemd op inwoners aan de Nederlands-Duitse grens met grensoverschrijdende familiebanden.
Erfopvolging, nalatenschap, afwikkeling; belangrijke termen
De term “erfopvolging” wordt gebruikt om te beschrijven dat de erfenis (het geld, de spullen en de schulden van de overledene) naar de erfgenamen gaat. Een ander woord voor “erfenis” is “nalatenschap” en een ander woord voor de overledene is in dit geval “erflater”.
De wettelijke erfrechtregels bepalen wie een erfenis erft, soms aangevuld of vervangen door hetgeen de overledene heeft laten vastleggen in een testament. De personen die erven, worden ook wel “erfgenamen” genoemd. De wijze waarop de erfenis wordt verdeeld, wordt ook wel de “afwikkeling” genoemd. Als er internationale aspecten komen kijken bij de afwikkeling, dan is het noodzakelijk om vast te stellen welke wettelijke erfrechtregels van toepassing zijn. Elk land heeft namelijk eigen wetten voor de afwikkeling van een nalatenschap.
Erfenis in Nederland; welk recht en welke rechter?
Bij de afwikkeling van een nalatenschap met internationaal perspectief speelt niet alleen het recht van het land waar iemand overlijdt een rol, maar ook de nationaliteit van de overledene. Dit leidt tot complexe situaties waarbij verschillende rechtssystemen betrokken kunnen zijn. Vaststellen welke wettelijke bepalingen van welk land van toepassing zijn, kan een hele klus worden.
De Europese Erfrechtverordening (Nr. 650/2012) is ingevoerd om meer uniforme regels voor erfopvolging binnen Europa te creëren. Deze verordening bepaalt dat de erfopvoling wordt geregeld door het recht van het land waar de overledene zijn gewone verblijfplaats had op het moment van overlijden. Daarnaast bestaat de mogelijkheid om het recht van de nationaliteit van de overledene, de erflater, te kiezen.
Internationaal Perspectief op Erfopvolging
Als een persoon ten tijde van zijn overlijden zijn woonplaats had in Nederland, dan bepalen de regels van het Nederlandse erfrecht de erfopvolging en afwikkeling van de nalatenschap. Wanneer de overledene echter een testament heeft gemaakt waarin een geldige rechtskeuze voor het recht van een ander land is gemaakt, dan bepaalt dit recht hoe de erfenis wordt verdeeld en wie de erfgenamen zijn.
In verschillende landen binnen Europa bestaat daarnaast de mogelijkheid om bij overeenkomst over de nalatenschap te beschikken. Wanneer deze overeenkomst geldig is naar het recht van het land dat de overeenkomst beheerst, dan is dit voor Nederland ook een geldige overeenkomst. Op de overeenkomst zijn dan de wetten van een ander land van toepassing, maar naleving van de overeenkomst kan in Nederland worden gevorderd. Er zijn enkele uitzonderingen, maar daarop zal in deze blog niet worden ingegaan.
Nederlandse Erfrechtregels
De Europese Erfrechtverordening heeft de regels voor het bepalen van het toepasselijk recht geharmoniseerd, waardoor de juridische zekerheid en voorspelbaarheid in internationale gevallen is verbeterd. Waar in verschillende landen binnen Europa de rechtbank de autoriteit is die vaststelt wie de erfgenamen zijn, is dit in Nederland de notaris.
Is het Nederlands recht van toepassing, maar bevinden zich ook vermogensbestanddelen in andere – bij de EU verordening aangesloten – landen, dan kan de notaris een Europese verklaring van erfrecht afgeven. De Europese verklaring van erfrecht moet ook in deze andere landen worden geaccepteerd. Het maakt daarbij niet uit of de overledene de Nederlandse nationaliteit had of niet. De opmaak van de Europese verklaring van erfrecht is binnen alle bij het verdrag aangesloten landen gelijk, alleen de gehanteerde taal verschilt. Dat maakt dat zo’n verklaring makkelijk te herkennen is voor specialisten.
Wettelijke Erfopvolging in Nederland
Het Nederlandse erfrecht, geregeld in Boek 4 van het Burgerlijk Wetboek (BW), maakt onderscheid tussen wettelijke erfopvolging en testamentaire erfopvolging. Bij het ontbreken van een testament bepaalt de wettelijke erfopvolging wie de erfgenamen zijn. Naast het bestaan van een huwelijk of geregistreerd partnerschap, wordt de erfopvolging geregeld op basis van bloedverwantschap met de overledene.
Er zijn vier groepen erfgenamen die recht hebben op erfopvolging. Personen met een verder verwijderde bloedband (bijvoorbeeld ooms en tantes) worden uitgesloten bij de aanwezigheid van naaste bloedverwanten (bijvoorbeeld kinderen). Binnen een groep erfgenamen wordt de erfenis voor gelijke delen verdeeld op basis van de mate van bloedverwantschap. Hierop bestaan enkele kleine uitzonderingen, maar voor deze bijdrage is dat te verstrekkend.
De vier groepen erfgenamen in Nederland
De eerste groep erfgenamen bestaat uit nagelaten echtgenoten of geregistreerde partners, tezamen met de kinderen van de overledene. Is een kind eerder overleden en heeft deze zelf kinderen achtergelaten, dan komen deze kleinkinderen van de overledene gezamenlijk in de plaats van het overleden kind (plaatsvervulling). Als er geen echtgenoten, geregistreerd partners en (klein)kinderen aanwezig zijn, dan zijn de ouders, broers en zussen van de overledene de erfgenamen. Zij vormen samen de tweede groep. De derde groep wordt gevormd door de grootouders en de vierde groep door de overgrootouders. In alle gevallen kan ook hier plaatsvervulling optreden.
Aanvullende Regelingen bij Wettelijke Erfopvolging
Voor de eerste groep van erfgenamen, de langstlevende echtgenoot/geregistreerd partner en de kinderen, geldt ten aanzien van de verdeling van de nalatenschap nog een aanvullende regeling. De echtgenoot/geregistreerd partner verkrijgt alle goederen, terwijl de kinderen een vordering in geld verkrijgen. Dit betreft een vordering op de langstlevende welke pas opeisbaar is bij het overlijden of het (kortgezegd) failliet gaan van de langstlevende echtgenoot/geregistreerd partner.
Wettelijke erfopvolging biedt een duidelijke structuur voor de verdeling van de nalatenschap en zorgt ervoor dat de bezittingen van de overledene worden verdeeld overeenkomstig de wettelijke bepalingen. Dit biedt zekerheid en duidelijkheid voor de erfgenamen en minimaliseert het risico op geschillen en conflicten. De wettelijke erfopvolging is echter niet in alle gevallen de beste oplossing. Zeker wanneer de erflater vaker is getrouwd en kinderen heeft uit meerdere huwelijken, zal de erflater aanvullende wensen hebben of nadere voorwaarden aan de verdeling willen verbinden. In dergelijke gevallen kan het opstellen van een testament raadzaam zijn om de persoonlijke voorkeuren van de testateur nauwkeurig vast te leggen en uit te voeren.
Conclusie
In conclusie heeft deze blogserie nauwgezet belangrijke facetten van het erfrecht in Nederland uiteengezet, waaronder cruciale elementen zoals wettelijke erfopvolging, testamentaire regelingen en de essentiële rol die notarissen spelen bij de afwikkeling van nalatenschappen. In aankomende afleveringen van onze blogserie bespreken we relevante facetten voor individuen met grensoverschrijdende familiebanden die langs de Nederlands-Duitse grens wonen. Deze zullen een meer genuanceerde behandeling bieden van relevante onderwerpen en op maat gemaakte inzichten verschaffen die zijn afgestemd op uw unieke omstandigheden. We moedigen u aan om betrokken te blijven en voorgelicht te worden terwijl u het complexe landschap van het erfrecht doorloopt.
Mocht u vragen hebben over Erfrecht in Nederland? Neem dan contact op met een van de specialisten van LexQuire. Zij adviseren u graag over uw mogelijkheden.