Voor aandeelhouders van een vennootschap kan het maken van afspraken essentieel zijn voor een goede samenwerking. Aandeelhoudersovereenkomsten komen daar al snel bij ter gedachte.
Aandeelhoudersovereenkomst afdwingbaar
Er zal moeten worden bezien of iedere aandeelhoudersovereenkomst juridisch relevant is en of de afspraken in een aandeelhoudersovereenkomst afdwingbaar zijn bij de rechter. Bij een afspraak die niet afdwingbaar is, is immers niemand gebaat.
De aandeelhouderesovereenkomst – vennootschapsrecht vs contractenrecht
De rechtsverhoudingen van de organen van een onderneming (zoals het bestuur en de algemene vergadering) worden beheerst door het vennootschapsrecht. Een aandeelhoudersovereenkomst wordt beheerst door het contractenrecht. Dit zijn twee verschillende rechtsregimes. De vraag is in hoeverre de aandeelhoudersovereenkomst (contractenrecht) kan doorwerken in het vennootschapsrecht. Met andere woorden, kunnen aandeelhouders rechtsgeldig afspraken maken over bijvoorbeeld de benoeming van bestuurder of het uitkeren van dividend?
Rechtsgeldigheid aandeelhoudersovereenkomst
Die vraag moet in beginsel bevestigend worden beantwoord. De Hoge Raad heeft geoordeeld dat een aandeelhouder in beginsel zijn eigen belang mag behartigen bij de uitoefening van zijn stemrecht.[1] Hij mag gebruik maken van zijn stemrecht op de wijze die in zijn eigen belang is. Hij kan zich daarom in beginsel ook rechtsgeldig verbinden jegens andere aandeelhouders die bevoegdheid op een bepaalde manier uit te oefenen. Dat beginsel is niet beperkt tot het enkele uitoefenen van het stemrecht, maar van toepassing op alle bevoegdheden die aan het aandeelhouderschap kleven.
Bevoegdheden aandeelhouderes
De mogelijkheden om afspraken te maken over de uitoefening van de bevoegdheden van aandeelhouders zijn niet onbegrensd.
Aandeelhouders mogen geen misbruik van hun bevoegdheden maken en de afspraken mogen niet leiden tot maatschappelijk onbetamelijke gevolgen.[2] Denk hierbij aan de volgende afspraken:
- De afspraak die er toe strekt dat een besluit wordt genomen in strijd met de wet, statuten, openbare orde of goede zeden;
- Een afspraak die het bestuur een vrijbrief geeft voor het schenden van wettelijke zorgvuldigheidsnormen;
- Een afspraak die er op is gericht het belang van de vennootschap of medeaandeelhouders te schaden;
Afspraken in aandeelhoudersovereenkomsten
Welke afspraken wel rechtsgeldig gemaakt kunnen worden, moet worden bepaald aan de hand van de wettelijke bepaling die geraakt wordt door die afspraak en de inhoud en strekking, wetsgeschiedenis, toelichting daarop en het dwingendrechtelijk karakter van die bepaling.[3] Houdt er rekening mee dat een stem die in weerwil van de aandeelhoudersovereenkomst is uitgebracht, vennootschapsrechtelijk in principe toch geldig is. Hier zal later nog een kanttekening bij worden geplaatst.
Een stem die in weerwil van de aandeelhoudersovereenkomst is uitgebracht, is vennootschapsrechtelijk in principe toch geldig.
Zoals reeds genoemd kunnen er door middel van een aandeelhoudersovereenkomst afspraken worden gemaakt over de uitoefening van de bevoegdheden van het aandeelhouderschap. De aandeelhoudersovereenkomst kan echter geen effect hebben op de interne (machts-)verhoudingen van de vennootschap. De aandeelhouders in de algemene vergadering kunnen bijvoorbeeld niet afspreken dat zij altijd, zonder voorbehoud en zonder kennis te nemen van relevante informatie, in zullen stemmen met voorstellen van het bestuur. Dit zou immers afbreuk doen aan de controlerende functie van de algemene vergadering.
Bestuur vs aandeelhouders
Toch kan een aandeelhoudersovereenkomst invloed hebben op het bestuur. Uit een reeks van jurisprudentie volgt dat het bestuur van een vennootschap zich moet laten lijden door het vennootschappelijk belang, waarbij afspraken tussen aandeelhouders moeten worden meegewogen. Het bestuur zal daarom een aandeelhoudersovereenkomst in beginsel moeten eerbiedigen. Het niet eerbiedigen van een aandeelhoudersovereenkomst kan zelfs als onrechtmatig worden beschouwd.
Afdwingbaarheid afspraken in aandeelhoudersovereenkomst
Geconcludeerd kan worden dat aandeelhoudersovereenkomsten in beginsel dus geldig zijn. Een aandeelhoudersovereenkomst geeft echter nog geen garantie dat gemaakte afspraken ook daadwerkelijk worden nagekomen. Welke remedies staan een aandeelhouder die partij is van een aandeelhoudersovereenkomst ter beschikking indien een afspraak niet wordt nagekomen? In beginsel kan nakoming van die verplichting worden gevorderd bij de rechter. Indien een vordering tot nakoming wordt toegewezen, zal de aandeelhouder uitvoer moeten geven aan wat is overeengekomen. Dat kan betekenen dat genomen besluit moet worden ingetrokken en de aandeelhouder zich moet inspannen om te zorgen dat er een juist besluit worden genomen. Het is ook mogelijk ontbinding en schadevergoeding vorderen.
Conclusie
Een aandeelhoudersovereenkomst is in beginsel geldig. De aandeelhoudersovereenkomst dient echter binnen de grenzen van de wet te blijven. In hoeverre een aandeelhoudersovereenkomst rechtsgeldig is, is afhankelijk van de vennootschapsrechtelijke bepaling waar vanaf wordt geweken. Iedere afspraak dient derhalve zorgvuldig te worden getoetst. De grenzen van een aandeelhoudersovereenkomst liggen bij het misbruik van recht en de maatschappelijk onbetamelijke gevolgen.
Het bestaan van een aandeelhoudersovereenkomst heeft gevolgen voor het bestuur. Het bestuur dient zich bij het besturen van de onderneming te richten naar het vennootschappelijk belang, waarbij de afspraken tussen aandeelhouders in acht dienen te worden genomen.
Een aandeelhoudersovereenkomst geeft echter geen garantie dat de aandeelhouder ook daadwerkelijk zijn bevoegdheden zal uitoefenen conform die aandeelhoudersovereenkomst. Een besluit dat in strijd met de aandeelhoudersovereenkomst is genomen blijft gewoon geldig. Nakoming van de overeenkomst kan dan slechts in rechte worden gevorderd.
Heeft u vragen over dit onderwerp? Neem dan contact op met de specialisten van LexQuire Tax & Law.
