Een considerans is vaak de inleiding van een goede overeenkomst. Ook wetteksten en verdragen beginnen vaak met een considerans. Deze kan van groot belang zijn voor de uitleg van een overeenkomst. Wat is de juridische waarde en hoe kan men hiervan gebruik maken?
Considerans in het algemeen
Een considerans wordt opgenomen aan het begin van een overeenkomst of wettekst. In de considerans wordt vaak de aanloop naar de afspraken of wetten opgenomen. De considerans geeft dus eigenlijk de achtergrond van de afspraken of wetten weer.
Vaak wordt daarin opgenomen wat partijen heeft gebracht tot de afspraken, wat de doelstellingen zijn van partijen en wat de afwegingen zijn geweest om tot bepaalde afspraken te komen.
Als partijen uit verschillende landen komen, maar wel Nederlands recht van toepassing wordt verklaard, kan dit heel belangrijk zijn voor de uitleg van de overeenkomst achteraf. Een considerans wordt standaard opgenomen in een vaststellingsovereenkomst (bijvoorbeeld in het arbeidsrecht), in een shareholders agreement (in het internationale recht) of in een overeenkomst die het einde van een juridisch conflict regelt.
Voor de wetgever is dat niet anders. Ook deze gaat niet over een nacht ijs als het gaat om het introduceren van nieuwe wetgeving. Vaak is er een zorgvuldige afweging geweest van belangen en is uiteindelijk gekozen voor een bepaalde richting. De considerans licht dan vaak toe waarom niet gekozen is voor een andere richting en waarom wel voor de huidige richting.
De considerans en de juridische afdwingbaarheid
Een considerans behelst dus al hetgeen partijen ertoe heeft bewogen bepaalde afspraken te maken of hetgeen de wetgever nu eigenlijk heeft gewild met een bepaald wetsartikel.
Ook in het internationale rechtsverkeer speelt een considerans (ook wel “preamble”) genoemd een belangrijke rol. Door deze preamble wordt duidelijk wat de bedoeling is geweest van de verdragspartijen. Het betreft echter geen rechten of verplichtingen voor de verdragspartijen, maar het geeft wel aan waarom zij zich confirmeren aan bepaalde afspraken. De intentie om te komen tot bepaalde afspraken en de wil om zich daaraan te houden, blijkt duidelijk.
Belang van de considerans
Ondanks dat de considerans dus niet juridisch afdwingbaar is, is deze wel van belang voor een overeenkomst.
In Nederland is namelijk niet enkel de tekst van een overeenkomst van belang om te bepalen wat partijen met elkaar hebben afgesproken. Wat partijen hebben afgesproken wordt opgehangen aan wat partijen hebben bedoeld af te spreken. Wat partijen hebben bedoeld en hoe die bedoeling uiteindelijk is opgeschreven, matcht niet altijd met elkaar.
Wat geschreven wordt, is dan niet heilig, omdat ook de andere omstandigheden van het geval invulling geven aan wat partijen bedoeld hebben met de geschreven tekst. De Hoge Raad heeft dit ooit treffend verwoord in de Haviltex uitspraak[1]:
De vraag hoe in een schriftelijk contract de verhouding van partijen is geregeld en of dit contract een leemte laat die moet worden aangevuld, kan niet worden beantwoord op grond van alleen maar een zuiver taalkundige uitleg van de bepalingen van dat contract. Voor de beantwoording van die vraag komt het immers aan op de zin die partijen in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan deze bepalingen mochten toekennen en op hetgeen zij te dien aanzien redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten. Daarbij kan mede van belang zijn tot welke maatschappelijke kringen partijen behoren en welke rechtskennis van zodanige partijen kan worden verwacht. Een en ander brengt mee dat het Hof bij het bepalen van zijn oordeel dat de in zijn zesde rechtsoverweging bedoelde bepaling van het contract geen leemte laat in de regeling van de rechtsverhouding van partijen, een onjuiste maatstaf heeft aangelegd.
Uit de considerans blijkt nu juist vaak de bedoeling van partijen, omdat daarin wordt opgenomen wat partijen heeft bewogen de afspraken te maken zoals die er liggen. Het is als het ware al een uitleg van de afspraken. Die uitleg helpt dan bij het interpreteren van de overeenkomst of de wettekst.
Als er dus een discussie ontstaat over de draagwijdte van bepaalde bepalingen (zowel in overeenkomsten als in de wet) kan de considerans uitkomst bieden. De rechter houdt daar immers ook rekening mee, omdat dit een uitleg is van de geschreven bepalingen.
De bedoeling van partijen in de considerans
Een considerans speelt dus een grote rol bij de uitleg van de bepalingen in een overeenkomst of bij de uitleg van de artikelen in een wet of verdrag. Het geeft de bedoeling of intentie weer en dat is weer van belang bij het vaststellen van wat partijen nu eigenlijk met bepaalde afspraken bedoeld hebben/ hebben willen bereiken of bij wat de wetgever nu eigenlijk heeft willen bepalen.
[1] Hr 13 maart 1981, ECLI:NL:HR:1981:AG4158.
