Wordt u na zuivere aanvaarding van een nalatenschap geconfronteerd met onbekende schulden[1]? Dan had u de nalatenschap liever verworpen of onder voorrecht van boedelbeschrijving aanvaard. De wet biedt echter de mogelijkheid om alsnog beneficiair te aanvaarden als u onbekende schulden ontdekt.
Onbekende schulden? Beneficiaire aanvaarding biedt de oplossing
Aanvaarding onder het voorrecht van boedelbeschrijving (artikel 4:190 lid 1 BW) wordt ook wel beneficiaire aanvaarding genoemd. Door de nalatenschap beneficiair te aanvaarden voorkomt u dat u met uw eigen vermogen aansprakelijk wordt voor de (onbekende) schulden van de nalatenschap. Beneficiaire aanvaarding brengt echter ook met zich mee dat de nalatenschap – in principe – op een volgens de wet voorgeschreven wijze dient te worden afgewikkeld. Deze afwikkeling wordt de vereffening genoemd. Op de verdere procedure zal ik hier niet verder ingaan. Van belang is in elk geval dat eerst alle schulden worden voldaan, voordat de goederen van de nalatenschap worden verdeeld.
Zuivere aanvaarding blijkt een foute keuze
Het komt voor dat een nalatenschap positief lijkt, maar deze gaandeweg negatief blijkt te zijn. De bankrekening is positief, maar in de garage treft u een vuilniszak aan met daarin brieven van de deurwaarder. Of de erflater kwam als het gevolg van een ongeluk om het leven. Achteraf wordt vastgesteld dat de erflater schuld heeft aan het ongeluk. Derden spreken de erfgenamen – nadat deze de nalatenschap zuiver hebben aanvaard – aan voor de door hen geleden schade welke door de verzekering niet wordt gedekt. Deze onverwachte schulden maken dat de nalatenschap alsnog negatief blijkt te zijn.
Gevolgen van zuivere aanvaarding
Als gevolg van de zuivere aanvaarding bent u als erfgenaam ook met uw privévermogen aansprakelijk voor schulden van de nalatenschap en dus ook voor de onbekende schulden. Van zuivere aanvaarding is niet alleen sprake indien de erfgenaam ondubbelzinnig en zonder voorbehoud dit heeft verklaard, maar ook indien dit blijkt uit zijn handelen (artikel 4:192 lid 1 BW). Denk hierbij aan het verkopen van de auto, het schenken van de fiets aan de buurvrouw die altijd zo goed voor moeder heeft gezorgd of het doen van betalingen vanaf de bankrekening van de overledene. Als gevolg van deze handelingen wordt vermogen aan de nalatenschap onttrokken dat niet langer kan worden gebruikt voor de betaling van schuldeisers.
Alsnog beneficiair aanvaarden
Soms heeft een erfgenaam spijt van zijn keuze om zuiver te aanvaarden. Hij wenst zijn keuze ongedaan te maken. Dit kan door naar de rechter te stappen.
Artikel 4:194a lid 1 BW luidt:
“Een erfgenaam die na zuivere aanvaarding bekend wordt met een schuld van de nalatenschap, die hij niet kende en ook niet behoorde te kennen, wordt, indien hij binnen drie maanden na die ontdekking het verzoek daartoe doet, door de kantonrechter gemachtigd om alsnog beneficiair te aanvaarden.”
Onbekende schulden [2]
De erfgenaam moet niet bekend zijn met de schuld en moet ook niet worden geacht daarmee bekend te zijn. Stel u voerde met de overledene een gemeenschappelijke huishouding. De huishoudelijke schulden werden gezamenlijk gedragen en (een deel van) het gezamenlijk inkomen kwam binnen op een gezamenlijke en/of bankrekening. De overledene deed altijd de administratie. U was er niet mee bekend dat uw overleden partner daaronder ook het weggooien van de aanmaningen verstond. U wist niet van de schulden, maar had u het kunnen weten?
De kantonrechter van de rechtbank Limburg oordeelde op 20 december 2021 in een dergelijk geval:
“Dat verzoeker ervoor heeft gekozen om zich niet met de administratieve zaken te bemoeien, komt voor zijn eigen rekening en risico. Er kan dan ook niet worden gesproken over schulden die verzoeker niet kende of behoorde te kennen in de zin van artikel 4:194a lid 1 BW.”
Binnen drie maanden na ontdekking
Wanneer de onbekende schuld bekend wordt, dan moet de erfgenaam binnen drie maanden na de ontdekking het verzoek bij de kantonrechter indienen om de nalatenschap alsnog beneficiair te mogen aanvaarden. Worden de aanmaningen aangetroffen of komt de aansprakelijkstelling binnen, wordt het dus tijd om in actie te komen, ook wanneer de totale omvang van de schuld nog niet bekend is.
De verzoeker in eerdergenoemde zaak stond al 1-0 achter[3] toen hij hoger beroep instelde bij het Hof in Den Bosch[4] . Tijdens de behandeling van het hoger beroep bleek dat de schulden waren ontstaan doordat de overledene grote bedragen vergokte. Uit de bankafschriften bleek dat de gokschulden werden voldaan. Diverse andere schulden bleven echter onbetaald. Het Hof stelde vast dat verzoeker daarmee uiterlijk eind april 2021 bekend moet zijn geweest. Voor eind juli 2021 had daarom het verzoek moeten worden ingediend. Omdat dit pas in oktober werd gedaan was verzoeker te laat en daarom niet-ontvankelijk. Ook het Hof was overigens van mening dat verzoeker met de schulden bekend had kunnen zijn.
De machtiging wordt wel verleend
Hiervoor beschreef ik een situatie waarin de machtiging niet werd verleend. Wordt deze echter wel verleend, dan ontstaat er – voor de jurist – een interessante situatie ten aanzien van de gevolgen daarvan. Allereerst is het natuurlijk van belang dat alsnog beneficiair wordt aanvaard en dat de nalatenschap alsnog op de in de wet voorgeschreven wijze wordt afgewikkeld. Wat de gevolgen zijn voor schuldeisers welke reeds werden voldaan, de overige erfgenamen[5] en kinderen die aanspraak hebben gemaakt op hun wettelijk erfdeel, zal ik hier niet bespreken. Mijn advies is om in een dergelijk geval een deskundige vereffenaar de nalatenschap af te laten wikkelen.
Neem de tijd
Welke lessen kunnen uit het voorgaande worden getrokken? Het zal regelmatig voorkomen dat binnen het huwelijk of de relatie de een de administratie doet en de ander erop vertrouwt dat dit goed gebeurt. Schaamte over ontstane schulden kan ertoe leiden dat schulden worden verzwegen. Na het overlijden zal de financiële afwikkeling niet de eerste prioriteit hebben. Maak gebruik van de bedenktijd die u heeft om te besluiten over de aanvaarding van de nalatenschap. Gedurende de eerste drie maanden na het overlijden van de erflater kan op goederen van een nalatenschap, die niet door alle erfgenamen zuiver is aanvaard, geen verhaal worden genomen[6]. Heeft u onvoldoende inzicht in de financiële situatie, aanvaard de nalatenschap dan beneficiair. Dit heeft wel consequenties voor de wijze van afwikkeling, maar deze behoeven niet altijd verstrekkend te zijn.
Laat u adviseren
Heeft u de nalatenschap zuiver aanvaard en blijken er onbekende schulden, vraag dan tijdig een machtiging aan om de nalatenschap alsnog beneficiair te aanvaarden. Voorkom dat het overlijden naast emotionele schade ook nog leidt tot financiële schade. Voor de afwikkeling van de nalatenschap zult u vaak een verklaring van erfrecht nodig hebben. Wanneer u opziet tegen de afwikkeling of vereffening van de nalatenschap bestaat de mogelijkheid om de opdracht te verstrekken aan een speciaal daarvoor door LexQuire opgerichte stichting. De notarissen van LexQuire zijn u graag van dienst.
[1] Eigenlijk is het beter om te spreken van onverwachte schulden welke na zuivere aanvaarding van de nalatenschap bekend zijn geworden. In dit artikel zal ik beide aanduidingen door elkaar gebruiken. [2] Wellicht nog spannender is de onbekende verplichting welke voortvloeit uit een testament (afgifte van een legaat) of een door de erflater gesloten overeenkomst tot (bijvoorbeeld) de verkoop van de nagelaten woning tegen een vooraf overeengekomen (lage) koopprijs. Voor een na de zuivere aanvaarding bekend geworden uiterste wil (testament) biedt artikel 4:194 BW de erfgenaam de mogelijkheid om de kantonrechter om een machtiging te vragen de nalatenschap alsnog beneficiair te aanvaarden, terwijl de na zuivere aanvaarding bekend geworden overeenkomst aanleiding kan zijn om een beroep te doen op artikel 4:194a BW. [3] Natuurlijk wordt de zaak opnieuw beoordeeld, maar wel moest worden aangetoond dat verzoeker niet bekend was of had kunnen zijn met de schulden. Indien deze blijken uit de administratie van de overledene wordt dit niet snel aangenomen. [4] Gerechtshof ’s-Hertogenbosch, 14-7-2022 (ECLI:NL:GHSHE:2022:2410) [5] Wellicht worden deze erfgenamen wél geacht van de schuld op de hoogte te zijn geweest. [6] Artikel 4:185 lid 1 BW, tenzij de schuldeiser hiertoe ook in geval van faillissement van de erflater had kunnen overgegaan.
